کد مطلب:1207 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

چرا در تنبيه زن ناشزه حتي ممكن است كار به تنبيه بدني برسد ولي در مجازات مرد ناسازگار چنين صراحتي نميبينيم؟

همان گونه كه ابراز داشتهايد، در اسلام آمده است: هيچ يك از زنان و مردان و قبايل و طوائف و نژادها بر ديگران برتري ندارند، مگر به پرهيزكاري و تقواي الهي. يا أيها الناس انا خلقناكم من ذكر و أنثي... ان اكرمكم عند الله أتقيكم(1)؛ اي مردم، ما شما را از مرد و زني آفريديم، و شما را ملت و قبيله قبيله گردانيديم تا با يكديگر شناسائي متقابل حاصل كنيد. در حقيقت ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزكارترين شما است.

يعني در كمالات انساني و كسب فضايل مانند كسب دانش و معرفت و ارزش و شخصيت انساني و رسيدن به مراتب كمال انساني و... ميباشد، با هم برابر بوده و هيچ كدام بر ديگري برتري ندارد.

اما معناي سخن چنين نيست كه همه انسانها در همه شرايط و وظايف و مسئوليتها برابر باشند. اين را هيچ خردمندي نميپذيرد.

جامعه بشري يك نظام اندام واره و ارگانيكي است، كه هر يك از اعضا و جوارح مسؤليتي دارد كه ديگري آن را ندارد، مانند اين كه: مغز وظيفهاش مديريت و صدور فرمان است. قلب مسئوليتش پمپاژ خون و رساندن اكسيژن به تمامي سلولهاي بدن است. چشم وظيفه دارد از امور مادي عكس برداري كند و آن را به شبكه عصب بسپارد و تارهاي عصبي آن را به مغز منتقل كند. همين طور هر يك از اعضا و اندام وظيفهاي دارد كه با وظايف ديگر اندامها متفاوت است. در اجتماع بشري نيز وضع بدين منوال است، بلكه در كل جهان طبيعت چنين است.

جهان چون چشم و خط و خال و ابروست

كه هر چيزش به جاي خويش نيكوست

براي استمرار حيات اجتماعي ميبايست يكي طبيب باشد و ديگري نانوا و سومي كشاورز. انسانها متفاوت آفريده شدهاند تا مسئوليتها و وظايف بين مردم تقسيم شود. امام علي(ع) فرمود: لا يزال الناس بخير ما تفاوتوا فاذا استووا هلكوا؛(2) مردم تا وقتي كه از تفاوتها بهره مندند، مشمول خير و رحمت الهي قرار ميگيرند. اگر تفاوت نباشد، هلاك ميگردند.

بنابراين با وجود تفاوتهاي موجود در افراد اجتماع، يكي مسئوليت مديريت اجتماع را برعهده ميگيرد، يكي كشاورز ميشود و.... اجتماع چون ميبايست نظم داشته باشد و از هرج و مرج جلوگيري شود، مدير لازم دارد.

خانواده كوچكترين بخش جامعه بشري است. در اين اجتماع كوچك نيز ميبايست وظايف و مسئوليتها

تقسيم و مشخص شود. يكي مديريت و مسئوليت اداره آن را ميبايست در دست بگيرد.

در دنياي امروز اين سخن پذيرفته شده است كه اگر هيأتي (حتي هيأت دو نفره) مأمور انجام كاري شود، حتماً بايد يكي از آن دو رئيس و مدير و ديگري معاون يا عضو باشد وگرنه هرج و مرج پيدا ميشود، يعني بايد در هر تشكل و اجتماعي اگر چه محدود، يكي از آنها مديريت كند. حال در خانواده مدير مرد باشد يا زن؟ بايد مسئوليتها منطبق با نظام تكويني و سازگار با آفرينش زن و مرد باشد. اسلام ميگويد اين مسئوليت منطبق با آفرينش مرد است و مدير خانه مرد و زن معاون او باشد. (الرجال قوامون علي النساء...)(3)

اشتباه نشود و از اين سخن استبداد و ظلم مردان بر زنان برداشت نگردد، بلكه مراد اين است كه اين اجتماع كوچك با داشتن يك نفر به عنوان مدير و مسئول، كارهايش به خوبي بچرخد و همه از آن نفع ببرند.

ممكن است بپرسيد، چرا اين مسئوليت را اسلام برعهده زن قرار نداده است. در پاسخ ميگوييم: همان گونه كه در بالا اشاره شد، اين مسئوليت همگام با خلقت و فطرت زن و مرد است.

توضيح: زن و مرد اگر چه در انسانيت تفاوتي ندارند، ولي از نظر امور جسماني (اعضا و جوارح)، احساسات و عواطف و تمايلات و اخلاق و فعاليتهاي مغزي تفاوت هايي دارند.

از نظر توان بازو و رشد عضلات، توان زن به پاي مردان نميرسد. در اين ترديدي نيست كه به تناسب تفاوت در آفرينش اين دو، معمولاً كارهايي را كه نيازمند به نيروي بازو و قدرت بدني باشد، مردان انجام ميدهند. و كارهاي سبك و پرظرافت را زنان.

از نظر احساسات، عواطف و تمايلات بنا به گفته روانشناسان، محبت، رفتار انفعالي، رفتار عاطفي و حمايت كننده از ويژگيها و رفتار زنانه، در مقابل، پرخاشگري، استقلال، رقابت سلطه و حاكميت از ويژگيها و رفتار مردانه است.(4)

به مقتضاي تفاوت در آفرينش و تكوين، تشريع و مسئوليتهاي اجتماعي مختلف ميشود. زن با تكيه به شوهرش و رفتار انفعالي در برابر شوهر (اطاعت از وي) به آرامش ميرسد. اما مرد ميخواهد با استقلال و حاكميت و اتكاي همسر به او، به آرامش برسد.

اين سخن همان الرجال قوامون علي النساء است، يعني مرد بايد مسئول خانواده باشد.

به تناسب همين مسئوليت اسلام ميگويد: مرد وظيفه دارد هزينه خانواده را تأمين كند.

قرار دادن مسئوليت تأمين مخارج خانواده بر دوش مردان امري طبيعي است و از اين كه به نفع زنان است و باري بر دوش مردان وضع شده است، كسي اعتراض نميكند، چون اين حكم به مقتضاي طبيعت است و در آفرينش ريشه دارد. نيز قراردادن وظيفه سنگين و طاقتفرساي جهاد و خدمت سربازي، بر دوش مردان امري طبيعي است و از اين كه اين قانون به نفع زنان است و آنان را از اين كار طاقت فرسا معاف داشته است، اعتراضي نيست.

در قرآن بعد از بيان مسئوليت مردان در خانواده به دو نيروي مذكور (توانايي بدني و نفقه) اشاره كرده است.(5)

اگر يكي از احكام اسلامي مورد پسند ما نشد، نميبايست آن را در كنار ديگر مسائل اسلامي قرار داد و با توجه به همه جوانب داوري نمود. در امور خانوادگي، مسئوليتهاي زنان و مردان را ميبايست كنار هم قرار داد و قضاوت نمود. همان گونه كه اسلام تكاليفي برعهده مردان قرار ميدهد كه برعهده زنان قرار نميدهد، مانند نفقه، مهريه، ديه عاقله، جهاد و سربازي و... تكاليفي هم برعهده زنان قرار ميدهد كه برعهده مردان نيست.

اين دو قسم را در مجموع بايد سنجيد و قضاوت نمود.

پينوشتها:

1. حجرات (49) آيه 13.

2. مجلسي، بحارالانوار، ج 74، ص 383.

3. نساء (4)، آيه 34.

4. روانشناسي رشد، ج 1، ص 330.

5. محمد تقي مدرسي، تفسير هدايت، ج 2، ص 68 - 69.